Spoglądając na niebo możemy zauważyć różne rodzaje chmur, które zostały sklasyfikowane pod względem wyglądu oraz to na jakiej wysokości znajdują się.
Jak rozpoznać chmurę po wyglądzie
Przewodnik po chmurach pozwoli obserwatorom pogody w rozpoznawaniu i analizowaniu aktualnych warunków atmosferycznych oraz w przewidywaniu zmian pogody.
Rodzaje chmur
Międzynarodowa klasyfikacja chmur:
Chmury wysokie (powyżej 7km):
• Cirrus (Ci) - delikatne chmury pierzaste składające się z kryształków lodu , występują wysoko na niebie, zwykle powyżej 6km. Chmury Cirrus mogą mieć wygląd włóknisty (fibratus), haczykowaty (uncinus), kłaczkowaty (floccus), promienisty (radiatus), gęsty (spissatus). Często ładnie kontrastują z błękitnym niebem.
• Cirrocumulus (Cc) – chmury pierzasto-kłębiaste tworzące formację o strukturze komórkowej przyjmującej kształt zmarszczek lub łatek. Mogą mieć wygląd falisty (undulatus), z przerwami (lacunosus). Często tworzą ładne wzory na niebie. Te delikatne chmurki nie dają cienia.
• Cirrostratus (Cs) – chmury pierzasto-warstwowe, zbudowane w większości z kryształków lodu. Przybierają jednolity mglisty wygląd (nebulosus) tworząc białą lub srebrzystą gładką zasłonę nieba. Często przesłaniają słońce ale nie dają cienia.
Chmury średnie (2-7km):
• Altocumulus (Ac) - chmury średnie kłębiaste, często przybierają kształt fal, kłębków waty o kolorze białym lub biało szarym. Mogą na niebie wyglądać dekoracyjnie. Często zobaczymy takie gatunki jak: kłaczkowaty (floccus), soczewkowaty (lenticularis), wieżyczkowaty (castellanus), przeświecający (translucidus).
• Altostratus (As) chmury średnie warstwowe, są rozciągnięte w jednolitej warstwie w kolorze szarawym lub niebieskawym. Czasami mają prążkowany wygląd. Mogą zakrywać całkowicie niebo lub znaczną część. Chmury altostratus składają się z ochłodzonych kropelek wody i kryształków lodu. Gatunki: nieprzeświecający (opacus), promienisty (radiatus), przeświecający (translucidus).
Chmury niskie (do 2km):
• Stratus (St) – warstwowe, gęste i jednolite chmury, które rozciągają się na dużym obszarze nieba. Często są skupiskiem małych kropelek wody które w efekcie przynoszą deszcz lub mżawkę. Przy temperaturze ujemnej składają się z kryształków lodu. Gatunki: mglisty (nebulosus), postrzępiony przez wiatr (fractus).
• Stratocumulus (Sc) - chmury kłębiasto-warstwowe o nieregularnym, kłębiastym i walcowatym wyglądzie. Często występują w wielu warstwach na niebie. Składają się w większości z kropelek wody z których mogą powstać opady deszczu, śniegu lub krup śnieżnych. Gatunki: wieżyczkowaty (castellanus), soczewkowaty (lenticuralis)
• Cumulus (Cu) - chmury kłębiaste. To białe, gęste i puszyste chmury o wyraźnych kształtach. Podświetlone słońcem przybierają lśniącą białą barwę. Składają się głównie z wody. Popularne gatunki: płaski (humilis), postrzępiony (fractis), wypiętrzony (congestus), średnio wypiętrzony (mediocris).
Chmury silnie rozbudowane w kierunku pionowym:
• Cumulonimbus (Cb) - chmury kłębiaste deszczowe, najbardziej rozbudowane w pionie. Często wyglądają jak kłębiasta góra, a wraz z jej wierzchołkami są w stanie osiągać wysokość nawet 15km. Mogą powodować spore opady, a jako pojedyncze komórki burzowe wywoływać efektowne zjawiska burzowe. Cumulonimbus ewoluują z chmur Cumulus. W górnej części składają się z kryształków lodu, a w dolnej z kropelek wody. Gatunki: w kształcie czupryny (capillatus), gładki (calvus), z kowadłem (incus).
• Nimbostratus (Ns) – gęste i ciężkie warstwowe chmury deszczowe o jednolitym, szarym wyglądzie spowodowanym ciągłymi opadami. Chmury całkowicie zasłaniają Słońce. Gatunki: smugi opadu (virga).
Inne typy chmur:
• Chmury wywołane wybuchami wulkanów
• Chmury kominowe z zakładów przemysłowych. Powstają w wyniku przekształcenia się pary wodnej uchodzącej z kominów chłodniczych np. w elektrowni.
• Chmury wywołane pożarami
• Smugi kondensacyjne które powstają dzięki ochłodzeniu wydobywających się spalin wraz z dużą ilością pary wodnej z samolotu.
• Obłoki iryzujące powstające w stratosferze, przybierają tęczowe kolory
• Nocne obłoki świecące o barwie niebieskawej lub srebrzystej
Jak powstają chmury
Chmury powstają, gdy ciepłe powietrze unosi się i ochładza. Kiedy powietrze się ochładza, zawarta w nim para wodna skrapla się w małe kropelki lub kryształki lodu. Te kropelki lub kryształy łączą się i tworzą chmury.
Istnieje wiele czynników, które mogą powodować unoszenie się i ochładzanie powietrza, takich jak topografia Ziemi, obecność frontów atmosferycznych i aktywność wulkaniczna. Ponadto Słońce może również podgrzewać powietrze i powodować jego unoszenie się, szczególnie w gorących i wilgotnych obszarach.
Proces tworzenia chmur jest złożony i zależy od wielu czynników, takich jak wilgotność, temperatura, ciśnienie atmosferyczne i ruch powietrza.
Jak przewidzieć pogodę z chmur
Na podstawie obserwacji chmur możemy próbować przewidzieć pogodę.
Typy chmur są ważnym wskaźnikiem przewidywania pogody. Np. chmury kłębiaste (cumulus) mogą wskazywać na poprawę pogody, podczas gdy zbliżające się chmury deszczowe (nimbostratus) często zwiastują opady. Chmury w kształcie kowadła (cumulonimbus) oraz dynamicznie zmieniające się np. w ciemniejsze lub gęstsze mogą oznaczać pogorszenie pogody i zbliżającą się burzę.
Obserwacja kierunku w jakim poruszają się chmury, może pomóc w ustaleniu czy niebo przejaśni się. Pomocny będzie radar chmur który pokaże kierunek przemieszania się zachmurzenia.
Charakterystyczne kształty chmur mogą wskazywać na zmiany w pogodzie. Np. silna pozioma rotacja chmury może wskazywać na zbliżający się szkwał.
Duża ilość drobnych i postrzępionych chmur o wschodzie słońca może wskazywać na nadejście grubej pokrywy chmur w kolejnych godzinach.
Przewidywanie pogody z chmur nie jest łatwym zadaniem dlatego meteorolodzy stosują zaawansowane technologie aparaty pomiarowe.
Obserwacja chmur
Obserwacja chmur pomaga w wielu dziedzinach i ma wiele zastosowań. Pomaga w prognozowaniu pogody, nadchodzących warunków atmosferycznych oraz w dłuższej perspektywie zmian klimatycznych w skali globalnej. Chmury wpływają na bilans cieplny czyli na ilość ciepła docierającego do Ziemi oraz na emisję ciepła z powierzchni Ziemi.
Chmury mogą pochłaniać zanieczyszczenia powietrza i przenosić je wraz z opadami (kwaśne deszcze) w inny rejon świata. Obserwacja może pomóc w monitorowaniu zmian w jakości powietrza.
W lotnictwie obserwacja chmur jest bardzo ważnym elementem bezpieczeństwa. Pomaga pilotom w unikaniu niebezpiecznych obszarów z chmurami burzowymi i mgłami.
Widok chmur może być tematem fotografii i obrazów. Można stworzyć niepowtarzalne dzieła sztuki gdyż chmury za każdym razem są inne.